"Tak jak na górze, tak i na dole"

„Tak jak na górze, tak i na dole; Jak na dole, tak i na górze” - to tzw. prawo powiązania należące do siedmiu praw hermetyzmu. Ich autorstwo przypisuje się postaci tajemniczego Hermesa Trismegistosa, ubóstwionego mędrca, który miał posiąść sekrety wiedzy tajemnej i zapisać je na legendarnej Szmaragdowej Tablicy. Do jej treści mieli odwoływać się średniowieczni alchemicy, różokrzyżowcy, ale także późniejsi adepci nauk ezoterycznych i okultystycznych. Zapisane w niej,  a przywołane tu starodawne prawo odnoszące się do harmonii i wzajemnego połączenia świata materialnego i duchowego jest hasłem wprowadzającym nas  w sztukę Janiny Kraupe (1921-2016).

O tym, że zostanie malarką Kraupe wiedziała już ponoć jako mała dziewczynka. Wówczas miała doświadczać niezwykłych wizji, mieć prorocze sny, które jak sama mówiła „miały wyprzedzać rzeczywistość”. W latach 50. XX wieku, po bolesnym doświadczeniu, jakim była śmierć ojca, artystka skierowała swoją uwagę na książki poświęcone Kabale, ezoteryce, ale także sięgnęła po traktaty o religiach Dalekiego Wschodu czy pisma Rudolfa Steinera. Dzięki tym ostatnim znaczącą rolę w życiu Kraupę zaczęła odkrywać medytacja. Miała jej ona umożliwić doświadczenie stanu „zjawiska medialnego”. Powstałe w jego wyniku prace, artystka tworzyła przez całe życie. A ich częstym motywem była wizualizacja ewolucji ducha w materię.

Janina Kraupe często podkreślała, że zanim powstał gotowy obraz, musiała go nie tyle wymyślić, ale „mieć go wyświetlony na ekranie wewnętrznym”. Dopiero wówczas mogła przygotowywać tło obrazu czy kłaść kolejne warstwy farby. Jej wizję stopniowo i metodycznie przybierały materialny kształt i wielobarwną formę. W tym skomplikowanym procesie artystycznym, który nierzadko trwał kilka tygodni, artystka wspomagała się takimi narzędziami jak medytacja czy zapis automatyczny. Można więc przyjąć z dużą pewnością, że Janina Kraupe bardzo szybko rozpoznała pokrewieństwo pomiędzy wiedzą hermetyczną i jej osobistymi zdolnościami artystycznymi. Sztuka, ale także życiowe doświadczenie stały się dla niej pretekstem do zgłębiania tajemnic świata wewnętrznego i zewnętrznego, które pozostawały  w nierozerwalnej relacji i zależności.

Postać Janiny Kraupe, malarki, rysowniczki i graficzki jest zaliczana do najbardziej oryginalnych artystek drugiej połowy XX wieku w Polsce, mimo to dziś jej twórczość wciąż nie jest dobrze rozpoznana i obecna na współczesnej scenie artystycznej. Wystawa w Galerii Aspekty ma na celu wypełnić tę lukę, prezentując nie tylko ezoteryczne, ale także artystyczne i intelektualne podróże artystki. Swoje działania artystyczne Janina Kraupe poprzedzała bardzo często nie tylko zapoznawaniem się ze źródłami teoretycznymi dotyczącymi hermetyki, ale także zainteresowaniem ich wizualną stroną. Na prezentowanych na wystawie obrazach, ale także rysunkach i szkicach, znajdziemy odwołania do symboliki i tematyki astralnej. Jej obrazy wypełniają symbole planet i gwiazd, które to odnajdujemy również na wykreślanych i malowanych przez artystkę na przestrzeni całego życia horoskopach. Symbolika astralna pojawia się również na prezentowanych na wystawie w formie fotografii, nie zachowanych do dziś, projektach gobelinów przygotowanych dla Zamku w Wiśniczu. Miały one odwoływać się do czterech pór roku i pięciu etapów życia ludzkiego.

Ta nierozerwalność świata duchowego i materialnego obecna jest również  w pozostałych pracach artystki. Zasięg zainteresowań Janiny Kraupe był niezwykle szeroki. Tworzone przez nią obrazy wypełniają postaci archetypiczne inspirowane dawnymi boginiami, czy też portrety aury oraz duchowych przewodników. Obok nich pojawiają się symbole alchemiczne, wolnomularskie czy te wywodzące się z tradycji judeo-chrześcijańskiej, ale także tej związanej z systemami filozoficznymi Wschodu.

Sztuka Janiny Kraupe to sztuka niezwykle intymna, osobista, kontemplacyjna, ale także taka, która staje się narzędziem do ukazania i zrozumienia „tego, co zmienne, nieuchwytne, rozgrywające się na różnych planach i istniejące w różnych czasach”. Tym samym na przestrzeni lat, tematem sztuki Janiny Kraupe stała się próba pogodzenia i zrozumienia sprzeczności, która wpisana jest nie tylko w hermetyczne prawo powiązania, proces twórczy, ale także w naszą egzystencję.

kuratorka wystawy Marta Kudelska

‍